Zmiany w obrębie poszczególnych stawów

Kończyna górna

Choroba atakuje na początku stawy rąk, można wówczas zauważyć obrzęk stawów międzypaliczkowych bliższych i śródręczno-paliczkowych, dochodzi do zaniku mięśni międzykostnych i glistowatych, a także pojawia się rumień w okolicach nasady kciuka i nasady piątego palca. W miarę rozwoju choroby staw ulega deformacji. Najczęściej spotykanym zniekształceniem jest odchylenie łokciowe palców rąk, w wyniku osłabienia aparatu więzadłowego. Często dochodzi także do podwinięcia dłoniowego paliczków. Zmiany prowadzą do powstawania palców w kształcie tzw. szyi łabędziej (przykurcz zgięciowy w stawach międzypaliczkowych dalszych i przeprost w stawie międzypaliczkowym bliższym). Inną deformacją, którą powoduje stały przykurcz, są palce butonierkowate.

Wyżej opisane zmiany prowadzą do znacznego ograniczenia ruchomości palców. Szacuje się, że u 5% osób paliczki palców rąk mogą ulegać skróceniu w wyniku resorpcji chrząstki i kości, powstają wówczas tzw. palce teleskopowe. Nad stawami mogą tworzyć się guzki reumatoidalne. Takie same guzki mogą się tworzyć w ścięgnach zginaczy i prostowników, co efekcie prowadzi do deformacji zwanej palcami zatrzaskującymi. Jest to zjawisko typowe dla zapalenia pochewki ścięgna lub zerwania ścięgna i opadnięcia palca. Rozrastając się w kierunku więzadła poprzecznego, błona maziowa nadgarstka uciska na nerw pośrodkowy, co prowadzi do wystąpienia zespołu kanału nadgarstka. Nadgarstek jest usztywniony, znacznie osłabiony zostaje chwyt, a ruchomość staje się ograniczona, chory traci precyzję ruchu, nie może zaciskać ręki w pięść, wypadają mu z dłoni także trzymane przedmioty.

Natomiast zmiany w obrębie stawów łokciowych charakteryzują się bólem i ograniczeniem wyprostu łokcia. W zaawansowanym stadium choroby może dochodzić do trwałego przykurczu zgięciowego. Szacuje się, że dotyka to około 50–60% chorych. Przy zapaleniu stawów barkowych chory odczuwa ból, ruchomość w stawie jest ograniczona. Zmiany zapalne obejmują błonę maziową stawów ramiennego i barkowo-obojczykowego, więzadło kruczo-ramienne, a także okoliczne mięśnie i ścięgna. Zapalenie błony maziowej i kaletek prowadzi do wysięku i obrzęku. Duży wysięk można wyczuć w badaniu palpacyjnym na przednio-bocznej powierzchni stawu.

Kończyna dolna

Do zajęcia stawów skokowych dochodzi najczęściej w przebiegu ciężkiej postępującej postaci RZS. Tak jak w innych przypadkach, tak i tu zmiany charakteryzują się bólem i obrzękiem. Uszkodzeniu może ulec więzadło utrzymujące kość strzałkową i piszczelową, wówczas może dojść do odwrócenia stopy. Zmiany rozwijają się także w obrębie ścięgna Achillesa, chory cierpi przy chodzeniu, w zaawansowanym stadium dochodzi do zerwania ścięgna. Często już na początku choroby zajęte są stawy śródstopno-paliczkowe. Ból przy ucisku w tej okolicy może być pierwszym z objawów RZS, natomiast deformacje mają podobny obraz jak w wypadku rąk.

Do zapalenia stawu kolanowego dochodzi zazwyczaj już w zaawansowanym stadium choroby. Miejsce zajęte ogniskiem zapalnym jest obrzęknięte i bolesne, a w wyniku postępowania zmian dochodzi do zaniku mięśnia czworogłowego uda. Podczas badania palpacyjnego można stwierdzić obecność wysięku w kolanie – przy czym obserwuje się wówczas charakterystyczny objaw balotowania rzepki. Jeśli w jamie stawowej z powodu gromadzącego się wysięku dojdzie do wzrostu ciśnienia, może powstać torbiel. W miarę postępu choroby dochodzi do jej pęknięcia i przeniknięcia płynu do tkanek podudzia – powoduje to znaczny obrzęk podudzia, nasilenie bólu i przykurcz w stawie kolanowym.

Zapalenie stawu biodrowego objawia się bólem w okolicy pachwinowej i trudnościami w chodzeniu, które pogłębiają się z czasem. Ograniczenie ruchomości w stawie często na początku choroby dotyczy rotacji wewnętrznej. W niektórych przypadkach dochodzi do pojawienia się wysięku w stawie.

Pozostałe stawy

U większości chorych dochodzi do zmian w stawach kręgosłupa, a ich obraz kliniczny w przebiegu RZS jest charakterystyczny. Zmiany mogą obejmować stawy międzykręgowe oraz unkowertebralne, przez co prowadzą do podwichnięć, mikrozłamań, destrukcji chrząstki krążka międzykręgowego i jego wypadnięcia. Chory skarży się na ból i ograniczenie ruchomości, duży dyskomfort sprawia podwichnięcie w stawie szczytowo-potylicznym, w tym przypadku chory odczuwa ból promieniujący do potylicy, obejmujący obręcz barkową i kończyny górne, często związany z niedowładem kończyn w przypadku ucisku na rdzeń kręgowy. RZS atakuje także u 55% chorych stawy skroniowo-żuchwowe, zapalenie tych miejsc objawia się bólem okolicy skroniowo-żuchwowej, trudnościami w otwieraniu ust i jedzeniu. Ponadto choroba zajmuje stawy pierścienno-nalewkowe i rzadko mostkowo-obojczykowe.

Zmiany pozastawowe

W przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów dochodzi także do innych, często wielonarządowych zmian. Są to:

guzki reumatoidalne – występują u 20–35% osób z czynnikiem reumatoidalnym, są to niebolesne guzki zlokalizowane pod skórą kończyn, najczęściej na powierzchni wyprostnej (głównie przedramiona), a także w miejscach narażonych na ucisk (pośladki);
układ krążenia – guzki reumatoidalne w mięśniu sercowym, kardiomiopatia, zmiany w obrębie zastawek, nadciśnienie płucne, miażdżyca, ponadto wzrasta ryzyko zakrzepicy żylnej i zatorów, w późnym okresie choroby dochodzi także do zapalenia wsierdzia, zapalenie naczyń małych i średnich (może to prowadzić do martwicy dystalnych odcinków palców, skóry, narządów wewnętrznych);
układ oddechowy – guzki reumatoidalne w płucach mogą ulegać zwłóknieniu, zwapnieniu lub zakażeniu, dochodzi do zapalenia opłucnej, a następnie zrostowego zapalenia oskrzelików i włóknienia płuc;
układ nerwowy – zespół cieśni nadgarstka, polineuropatia (w przebiegu zapalenia naczyń), zapalenie nerwów obwodowych także związane z zapaleniem naczyń, ucisk korzeni nerwów rdzeniowych w wyniku destrukcji stawów szyjnego odcinka kręgosłupa;
narząd wzroku – suche złuszczające zapalenie rogówki i spojówki, zapalenia twardówki i nadtwardówki;
układ moczowy – zmiany w nerkach związane są głownie z niepożądanym działaniem leków, prowadzą do śródmiąższowego zapalenia nerek, odmiedniczkowego zapalenia nerek oraz skrobiawicy wtórnej;
inne układy – powiększenie węzłów chłonnych w okolicy podszczękowej, szyjnej, pachowej i łokciowej, powiększenie śledziony.

Komentarze czytelników

Masz więdzę na temat RZS? Podziel się nią z innymi w komentarzach. Dziękujemy! :)

Musisz mieć włączone javascript, aby wyświetlać komentarze.